सन्दुक रुइत

महत्त्वपूर्ण बुदाँ

• दुर्गम गाउँमा जन्मिएर पनि महान चाहना र दृड इच्छा शक्ति बोकेर आगि बढेको,
• कर्मशील व्यक्ति आफुले टेकेको धर्तीलाई मुटु र शरीरमा सजाउदै सम्पन्न मुलुकबाट आएका विभिन्न अवसरलाई अस्वीकार गर्दै आफ्नै मातृभूमिका सेवामा तल्लीन व्यक्ति,
• बिश्वो विख्यात सरल र कम लागतमा मोति बिन्दुको चिकित्सा पद्दति 'रुईतेक्टोमी' का सुरुवात कर्ता,
• आमाको फरियामा लुट्मुटिदै खल्ने सात बर्सको कलिलो उमेरमा दार्जिलिङमा गएर संघर्सको सुरुवात गर्दै प्रख्यात आखाको डाक्टर बन्न सफल, संघर्सशील, प्रेरक व्यक्तितो,
• एक दाजु र दुई बहिनीको हृदय बिदा र अन्त्यको पिडालाई साहासमा बदल्दै अगाडी बढेका सफल व्यक्ति,
• सुरुमा जनरल फिजिसियन र पछि आँखाँको उत्कृष्ट डाक्टर बने,
• लामो समयको खोज र अनुशन्धान पछि 'एन्ट्राओकुलर लेन्स' पद्दति पत्ता लगाएपछि बिश्वोमा नेपालको नबिन प्रविधि रुइतेक्टोमीको रुपमा बिश्वोमा परिचित प्रविधिका आविस्कारक

अभ्यास

तलका प्रश्नको छोटो उत्तर लेख्नुहोस्:

• रुइतको बाल्यकाल कस्तो थियो ?
• ताप्लेजुङ जिल्लाको सुन्दर गाँउ ओलाङचुङगोलामा मध्यम वर्गीय परिवारमा जन्मिएका रुइतको बाल्यकाल असाध्यै रमाइलो र लोभलाग्दो थियो । आफ्नो घरबाट देखिने सेताम्मे हिमाल र प्रत्येक बिहान डाँडा पाखामा देखिने रातै फुलेका गुराँसका फुलहरु हेरेर मन्त्रमुग्ध हुँदै उनले आफ्नो बाल्यकाल बिताएका थिए।
• सन्दुक रुइतले डाक्टर बन्ने अठोट कसरी पुरा गरे ?
• सानैदेखि अध्ययनशील र जिज्ञासु स्वभाव भएका सन्दुक निकै मिहिनेती पनि थिए । उनका बुबाले आफ्नो छोरालाई डाक्टर बनाउने सपना देखेका थिए । सन्दुकले पनि डाक्टर बनेर बुबाको सपनालाई साकार पार्ने अठोट गरे र लगनशील भएर पढ्न थाले । प्रवेशिका परीक्षा उत्तीर्ण भएपछि उनले त्रिचन्द्र कलेजबाट आइएस्सी पास गरे त्यसपछि छात्रवृत्ति पाएर एमबिबिएस पढ्न भारत गए । उनले एमबिबिएसको पढाइ पुरा गरेपछि नेपाल फर्केर वीर अस्पतालमा काम गर्न थाले । यसरी सन्दुक रुइतले आफ्नो डाक्टर बन्ने अठोट पुरा गरे ।
• रुइतेक्टोमी के हो र यसमार्फत कसरी आँखाको उपचार गरिन्छ ?
• रुइतेक्टोमी सन्दुक रुइतले पत्ता लगाएको आँखाको उपचार गर्ने सबैभन्दा सस्तो, सरल र भरपर्दो चिकित्सा पद्धति हो । यस प्रविधिको प्रयोग गरी मोतीविन्दुका कारण आँखाको दृष्टिशक्ति गुमाएका बिरामीको आँखाको शल्यक्रिया गरिन्छ र ‘इन्ट्राओकुलर लेन्स' बिरामीको आँखामा लगाइन्छ त्यसपछि बिरामीहरु आफ्नै आँखाले संसार देख्छन्।
• सन्दुक रुइत कसरी विश्वका चर्चित डाक्टर बने ?
• डाक्टर बनेर बुवाको सपना पुरा गर्ने अठोट गरेका रुइतले बाल्यकालदेखि नै निकै सङ्घर्ष गर्दै आफ्नो पढाइलाई अगाडि बढाए र डाक्टर बन्न सफल भए । उनी आँखाको डाक्टर बनेको समयमा मोतीविन्दुको उपचार निकै जटिल र महङ्गो थियो त्यसैले रुइतले सस्तो, सरल र भरपर्दो तरिकाले उपचार गर्न सकिने रुइतेक्टोमी प्रविधि र इन्ट्राओकुलर लेन्सको आविष्कार गरे । रुइतले पत्ता लगाएको प्रविधि विश्वमै सस्तो, सरल र भरपर्दो प्रविधिको रुपमा स्थापित हुन पुग्यो जसका कारण रुइत विश्वका चर्चित डाक्टर बन्न पुगे।
• सन्दुक रुइतको जीवनीबाट के कस्तो प्रेरणा पाउन सकिन्छ ?
• सन्दुक रुइतको जीवनीवाट हामीले दृढ अठोट लिएर लगनशील भई काम गरेमा जीवनमा आइपर्ने जस्तोसुकै अप्ठ्यारो परिस्थितिको पनि सामना गर्न सकिन्छ । वाधा व्यवधानलाई पन्छाउदै अगाडि बढ्न सकेमा नै जीवनमा सफलता प्राप्त गर्न सकिन्छ । दुखमा नआत्तिने र सुखमा नमात्तिने व्यक्ति नै उचाइमा पुग्न सक्छ । धैर्य, साहस, दृढ इच्छा शक्ति र सङ्घर्ष गर्न सके स्वदेशमै बसेर नाम र दाम कमाउन सकिन्छ भन्ने प्रेरणा पाउन सकिन्छ।

भाव स्प्रष्ट गर्नुहोस्:

• प्रत्येक जातिको आफ्नो जातीय, भाषिक र धार्मिक पहिचान हुन्छ ।
• प्रस्तुत हरफ नेपाली पाठ्यपुस्तकका लेखक डा.सुधा त्रिपाठी, डा. धनप्रसाद सुवेदी र रामप्रसाद ज्ञवालीद्वारा सम्पादित सन्दुक रुइतको जीवनीमा आधारित प्रसङ्ग हो । बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुधार्मिक विशिष्टता भएको देशमा प्रत्येक जातिको आफ्नो जातीय, भाषिक र धार्मिक पहिचान हुन्छ र एक जातिले अर्को जातिको परम्परा र रहन सहनको सम्मान गर्नुपर्छ भन्ने प्रसङ्गमा प्रस्तुत हरफ व्यक्त गरिएको हो । नेपाल भौगोलिक विशिष्टता भएको देश मात्र नभएर कला, साहित्य र संस्कृतिका साथै बहुजातीय, बहुभाषिक र बहुधार्मिक विशिष्टताले भरिपूर्ण भएको देश हो । यहाँ १२५ जातजाति, १२३ भाषा बोल्ने र १० भन्दा बढी धर्म मान्ने मानिसहरुको बसोबास रहेको छ । नेपालमा बसोबास गर्ने यी सम्पूर्ण जातिको आ-आफ्नो जातीय, भाषिक र धार्मिक पहिचान छ । प्रत्येक जातिको परिचयको मूल आधार नै उसको भाषिक, धार्मिक र सांस्कृतिक पक्ष हो । जातीय पहिचान बिना कसैको पनि मौलिक अस्तित्व कायम गर्न सकिंदैन । व्यक्तिको व्यक्तित्व विकासको मूल आधार नै जातीय पहिचान हो । जातिलाई जीवित राख्ने र संस्कृतिको हस्तान्तरण गर्ने माध्यम नै भाषा हो । भाषिक विविधताकै कारण प्रत्येक जातिले आफ्नो मूल संस्कृतिको विकास तथा प्रचार प्रसार गरेका हुन्छन् । भाषा अस्तित्वमा नभएका जाति बिस्तारै लोप हुँदै जाने खतरा बढ्छ । त्यस्तै गरी धर्मले प्रत्येक जातिमा आत्मीय सम्बन्ध स्थापित गर्न सहयोग पुर्याउँछ । धार्मिक सहिष्णुताबाट नै सहकार्य र सहमतिको यात्रालाई अगाडि बढाउन सकिन्छ । यसरी प्रत्येक जातिको आ आफ्नो जातीय, भाषिक र धार्मिक पहिचान हुने भएकाले एक जातिले अर्को जातिको पहिचानलाई सम्मान गर्दै जातीय सङ्कीर्णताभन्दा माथि उठेर राष्ट्रिय पहिचानलाई सर्वोपरि ठान्नुपर्छ र नेपालको समुन्नतिका लागि एकजुट हुनुपर्छ ।
• नेपालको एउटा दुर्गम गाँउमा जन्मिएका रुइत अहिले विश्वभर चर्चाको शिखरमा छन ।
• प्रस्तुत हरफ नेपाली पाठ्यपुस्तकका लेखक डा. सुधा त्रिपाठी, डा. धनप्रसाद सुवेदी र रामप्रसाद ज्ञवालीद्वारा सम्पादित सन्दुक रुइतको जीवनीमा आधारित प्रसङ्ग हो । सन्दुक रुइत नेपालको एउटा दुर्गम गाँउमा जन्मिएका थिए तापनि आफ्नो लगन, मिहिनेत र सङ्घर्षका कारण अहिले उनी विश्वभर चर्चाको शिखरमा छन् भन्ने प्रसङ्गमा प्रस्तुत हरफ व्यक्त गरिएको हो । प्रतिभाशाली मानिसको क्षमता दुर्गम भूगोलले छेक्न सक्दैन र उसको व्यक्तित्वलाई कमजोर बनाउन सक्दैन भन्ने कुरालाई रुइतले प्रमाणित गरेका छन् । अध्ययनशील र जिज्ञासु स्वभावकै कारणबाट विश्वभर आफ्ना आविष्कार र प्रविधिलाई स्थापित गराउन सफल रुइत सबैका लागि अनुकरणीय बनेका छन् । खाने मुखलाई जुगाँले छेक्दैन भनेझै दृढ इच्छा शक्ति र सङ्घर्षशीलरुइतलाई अघि बढ्न दुर्गम भूगोलले रोक्न सकेन । घरपरिवार र आफन्तबाट धेरै टाढा गएर भएपनि आफ्नो र बुबाको सपना साकार पार्ने अठोट लिएका रुइत एक दाजु र दुई बहिनीको हृदय विदारक निधनको मर्माहत पीडालाई मुटुभित्रै दबाएर साहस र आत्मबलका साथ अध्ययनलाई निरन्तरता दिन सफल भए । प्रवेशिका परीक्षा उत्तीर्ण गरी त्रिचन्द्र कलेजबाट आइएस्सी पुरा गरेका सन्दुकले एमबिबिएस पढ्ने छात्रवृत्ति पाए। त्यहाँबाट एमबिबिएस पास गरेपछि उनी वीर अस्पतालमा जनरल फिजिसियनको रुपमा जागिरे भए । नेपालका विभिन्न क्षेत्रमा सञ्चालन गरिएका आँखा शिविरबाट आँखा रोग विशेषज्ञ बन्ने अठोट गरेका रुइतले मोतीबिन्दुको उपचार गर्ने सस्तो, सरल र भरपर्दो प्रविधिको आविष्कार गरे जुन प्रविधि रुइतेक्टोमीको नामबाट संसारभर परिचित छ । उनले तिलगङ्गा आँखा केन्द्रलाई कर्मथलो बनाएर सेवा प्रदान गर्नुका साथै उनको नेतृत्वमा तिलगङ्गा आँखा केन्द्रले बनाएका करोडौँ करोड आँखाका लेन्स विदेशमा निर्यात भइरहेका छन् । उनको मानवीय सेवाको उच्च मूल्याङ्कन गर्दै बिबिसी र नेसनल जियोग्राफिक च्यानल जस्ता विश्व प्रसिद्ध समाचार टेलिभिजनले विश्वव्यापी रुपमा प्रचार प्रसार गरिरहेका छन् । यसरी उनले गरेका उल्लेखनीय कामले गर्दा नै नेपालको एउटा दुर्गम गाँउमा जन्मिएका रुइत अहिले विश्वभर चर्चाको शिखरमा छन्।

सन्दुक रुइतले आँखाको उपचार गर्ने क्रममा के कस्तो योगदान दिएका छन् ? बिश्लेषण गर्नुहोस् ।